Czym zajmuje się ekologia?

Informacja wstępna: Termin ekologia wywodzi się od greckich słów iokos - "dom, miejsce życia, środowisko" oraz logos - "nauka". Ekologia jest zatem nauką o strukturze i funkcjonowaniu przyrody. Zajmuje się ona zależniościami między organizmami a środowiskiem ich życia. Przedmiotem zainteresowań ekologii jest np. konkurencja między roślinami o światło w lesie lub wpływ temperatury na rozmieszczenie organizmów na Ziemi. 

Wiedza z zakresu ekologii jest niezbędna do przeciwdziałania zmianom zachodzącym w środowisku w wyniku działalności człowieka, a także do podjęcia skutecznej ochrony przyrody. Z tego względu ekologię często utożsamia się z ochroną środowiska i ochroną przyrody. Używanie tych terminów jako synonimów jest jednak błędne.

Ochrona środowiska jest nauką o zmianach zachodzących w środowisku przyrodniczym pod wpływem działalności człowieka oraz o sposobach zapobiegania skutkom działalności człowieka lub łagodzenia tych skutków. Zajmuje się ona m.in. 

• przeciwdziałaniem zanieczyszczaniu środowiska (np. przez budowę oczyszczalni ścieków),
• utrzymaniem elementów przyrodniczych w stanie niezmienionym lub przywracaniem ich do stanu występującego w naturze (np. przez zalesianie terenów poprzemysłowych).

Przez ochronę przyrody rozumie się natomiast działalność mającą na celu zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej. Dotyczy ona:

• gatunków zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych,
• siedlisk tych gatunków,
• przyrody nieożywionej (np. zbiorników wodnych, jaskiń).

RYS HISTORYCZNY EKOLOGII: Skorzystałem ze slajdów z prezentacji "Ekologia - Przegląd wybranych zagadnień" - dr n.med. Małgorzaty Blatkiewicz  z Zakładu Biologii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

ZAKRES BADAŃ EKOLOGII:

Źródło: Wikipedia (Autor: Joanna Kośmider). Schemat niszy 

ekologicznej o trzech wymiarach (czynniki X, Y i Z); symbole z dolnym 

indeksem d i g oznaczają minimalną i maksymalną wartość czynnika 

(dół i góra)

Nisza ekologiczna: Pojęcie "nisza ekologiczna" zostało użyte po raz pierwszy w 1904r. przez amerykańskiego botanika, Josepha Grinella. Określił on zbiór cech gatunku, związany ze zbiorem jego wymagań siedliskowych. Definicja dotyczyła w głównej mierze czynników abiotycznych, ekologicznych (np. temperatura, wilgotność, nasłonecznienie, zasolenie, stężenie tlenu, zakres tolerancji), które umożliwiają życie, rozwój i rozmnażanie się. Każdy osobnik ma określone wymagania życiowe względem środowiska. Wszystkie wymagania istotne dla życia, wzrostu i rozmnażania się osobnika oraz rolę, jaką pełni on w biocenozie, określa się mianem niszy ekologicznej. Pojęcie to można odnosić do całego gatunku. Nisza ekologiczna obejmuje:

• Warunki środowiska, w którym żyje dany organizm (np. temperatura, wilgotność, nasłonecznienie), 
• Zasoby środowiska, w wypadku zwierząt jest to pokarm, a w wypadku roślin - sole mineralne, CO2 i energia słoneczna, 
• Powiązania organizmu z innymi organizmami (np. konkurencja, drapieżnictwo).

Źródło: https://mozok.click/2621-czynniki-ekologiczne.html

Przykładowo niszę ekologiczną żołędnicy, niewielkiego gryzonia prowadzącego nocny tryb życia, tworzą: wilgotność, pokarm (żołędzie, orzechy laskowe i owady), miejsce schronienia (lisie nory, ptasie gniazda) występujące w lasach liściastych, a także inne żołędnice konkurujące z nią o pokarm i polujące na nią drapieżniki. Chociaż nisze ekologiczne różnych osobników tego samego gatunku lub różnych gatunków mogą się wzajemnie przenikać, zazwyczaj nie pokrywają się całkowiecie. Na przykład podobne wymagania życiowe do żołędnicy ma również koszatka. Gryzoń ten jednak poszukuje pokarmu na drzewach, a nie na ziemi. 

Nie tylko osobniki różnią się niszami ekologicznymi. Również poszczególne stadia rozwojowe organizmów mogą zajmować zupełnie inne nisze ekologiczne. Tak jest np. u niektórych gatunków płazów i owadów. 

Dorosłe osobniki ropuchy szarej (Bufo bufo) są owadożernymi zwierzętami lądowymi. Ich postacie larwalne (kijanki) zasiedlają zbiorniki wodne, gdzie odżywiają się glonami i osiadającymi na dnie szczątkami organicznymi. 

Nisza ekologiczna a siedlisko: Nisza ekologiczna jest często mylnie utożsamiana z siedliskiem. Siedlisko jest to przestrzeń fizyczna, w której występuje dany organizm. Może to być obszar lądowy lub wodny, wyodrębniony na podstawie cech geograficznych, klimatycznych i glebowych. W tym samym siedlisku mogą występować organizmy o różnych niszach ekologicznych. Na przykład siedliskiem żołędnicy są lasy liściaste i mieszane. To samo siedlisko zajmują również koszatka, dzik, sarna czy dzięcioł. Pamiętaj! Siedliskiem żołędnicy jest las, a niszą ekologiczną - dostęp do pokarmu, miejsce schronienia, obecność innych gatunków. 

Klasyfikacja czynników środowiska: Istnieje wiele metod klasyfikacji czynników środowiska wpływających na życie organizmów. Jednym z najczęściej stosowanych jest podział na:

• czynniki abiotyczne - czyli elementy środowiska nieożywionego, takie jak elementy klimatu (np. temperatura, nasłonecznienie, wiatr, ciśnienie, opady i wilgotność powietrza) i czynniki podłoża (np. zawartość wody i soli mineralnych, struktura i żyzność gleby), 
• czynniki biotyczne - czyli elementy środowiska ożywionego. Do czynników biotycznych zalicza się różnego typu oddziaływania pomiędzy organizmami tego samego gatunku lub różnych gatunków.

Tolerancja ekologiczna organizmów: Większość czynników środowiska podlega nieustannym zmianom, których tempo jest zróżnicowane - od minut i godzin, przez dni, do miesięcy, a nawet lat. Zdolność przystosowywania się organizmu do zmian czynników środowiska bez szkody dla jego rozwoju i życia określa się mianem tolerancji ekologicznej.

Źródło: http://www.uh.edu/engines/jliebig.jpg -
- Justus Liebig.

U podstaw koncepcji tolerancji ekologicznej leżą badania nad wpływem stężenia różnych soli mineralnych na wzrost i rozwój roślin uprawnych, prowadzone przez XIX-wiecznego niemieckiego chemika Justusa Liebiga [wym. libisia]. Z badań tych wynikało, że wzrost i rozwój rośliny danego gatunku może zostać zahamowany, jeżeli stężenie nawet jednej z substancji mineralnych jest mniejsze od stężenia minimalnego, niezbędnego do przeżycia tej rośliny. Substancja występująca w niewystarczającej ilości, pomimo odpowiedniego stężenia wszystkich innych składników, staje się czynnikiem ograniczającym wzrost i rozwój rośliny. Na podstawie tych spostrzeżeń Liebig sformułował twierdzenie znane jako prawo minimum. Mówi ono, że możliwości rozwoju organizmu określa ten składnik, który występuje w niedoborze, czyli w ilości niewystarczającej w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Dobra wizualizacja tego prawa to tzw. beczka Liebiga. Beczka Liebiga jest rodzajem wizualizacji tego prawa zaproponowanym przez samego uczonego. Pojemność beczki jest ograniczana długością najkrótszej klepki, analogicznie do rozwoju organizmu, który jest ograniczany czynnikiem, którego jest najmniej (kliknij i zobacz!).

Późniejsze badania wykazały, że prawo Liebiga, określające relacje między roślinami uprawnymi a ich środowiskiem, jest prawdziwe także w odniesieniu do innych organizmów. Jego rozwinięciem jest prawo tolerancji ekologicznej, które zostało sformułowane na początku XX w. Głosi ono, że możliwość bytowania organizmów określają dwie skrajne wartości czynnika ograniczającego: wartość minimalna i wartość maksymalna. Wyznaczają one zakres tolerancji ekologicznej organizmów. Wartości poniżej minimum i powyżej maksimum danego czynnika mogą prowadzić do śmierci organizmu. Przykładowo przyczyną śmierci rośliny może być zarówno zbyt mała ilość dostępnej wody (susza), jak i jej nadmiar (podtopienie). Twórcą prawa tolerancji ekologicznej jest amerykański naukowiec Victor E. Shelford [wym. Szelford].

Vitor E. Shelford

W obrębie zakresu tolerancji można wyróżnić przedział wartości każdego czynnika, który jest najkorzystniejszy (optymalny) dla danego organizmu. W miarę jak wartości oddalają się od wartości optymalnej, organizm przestaje się rozmnażać i rosnąć, a po przekroczeniu granic tolerancji ekologicznej następuje jego śmierć. 

W przyrodzie na organizm działa jednocześnie wiele różnych czynników środowiska, przy czym zakres tolerancji organizmu na jeden czynnik może zależeć od innych czynników mających na niego wpływ w tym samym czasie. To twierdzenie, nazywane zasadą współdziałania czynników, stanowi uzupełnienie prawa Shelforda. Mówi ono o tym, że minimalne, maksymalne i optymalne wartości dowolnego czynnika nie są stałe, lecz mogą zmieniać się w zależności od zmian, jakim podlegają pozostałe czynniki. Oznacza to, że tolerancja na dany czynnik może się zmieniać zależnie od innych czynników. Jest to tzw. Zasada kompensacji czynników środowiskowych. Na przykład zawartość tlenu w wodzie do 0,8 mg/dm^3 nie jest śmiertelna dla karpia, jeżeli temperatura wody wynosi 1 stopień Celsjusza. W sytuacji, gdy temperatura wzrośnie do 30 stopni Celsjusza, śmiertelne dla karpia stężenie tlenu wynosi 1,3 mg/dm^3.

Treść prawa kompensacji czynników środowiskowych:

Badania nad zakresem tolerancji ekologicznej wskazują także, że tolerancja może się zmieniać wraz z wiekiem organizmów. Zwykle zakres ten jest węższy u osobników młodocianych niż u osobników dorosłych.

Eurybionty i stenobionty:

Def. 01 - Eurybionty (gr. eurys - szeroki) - jest to organizm o szerokiej tolerancji wobec czynników środowiskowych, np. wróbel domowy, trzcina pospolita, orlica. Organizmy takie występują w zasięgu globalnym lub kosmopolitycznym. 

Def. 02 - Stenobionty (gr. stenos - wąski) - są to gatunki o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej dla danego czynnika, np. goryl, koralowce, porosty. Stenobionty to dobre bioindykatory. 

Źródło: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 874.

Gatunki różnią się zakresem tolerancji ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych czynników środowiska. Gatunki o szerokim zakresie tolerancji w stosunku do danego czynnika nazywa się eurybiontami, natomiast gatunki o wąskim zakresie tolerancji - stenobiontami. 

Ze względu na zakres tolerancji ekologicznej gatunku względem:

• temperatury (gr. termos - "ciepły, gorący") - wyróżnia się gatunki eurytermiczne (np. szczur wędrowny) i stenotermiczne (np. niedźwiedź polarny),
• światła (gr. fotos - "światło") - wyróżnia się gatunki euryfotyczne (np. bluszcz pospolity) i stenofotyczne (np. szczawik zajęczy),
• wilgotności (gr. hydro - "woda") - wyróżnia się gatunki euryhydryczne (np. fasola) i stenohydryczne (np. zawilec gajowy),
• zasolenia (gr. hals - "sól") - wyróżnia się gatunki euryhaliczne (np. węgorz europejski) i stenohaliczne (np. soliród zielny). 

Jeden gatunek może wykazywać odmienny zakres tolerancji w odniesieniu np. do dwóch różnych czynników środowiska. Oznacza to, że wobec jednego czynnika, np. temperatury, gatunek może wykazywać szeroki zakres tolerancji (być eurybiontem), a wobec innego czynnika (np. wilgotności) może wykazywać wąski zakres tolerancji (być stenobiontem).

Dziewanna kutnerowata (Verbascum phlomoides) - jest rośliną ciepłolubną, rosnącą m.in. na nasłonecznionych wzgórzach i przydrożach. Występuje w Europie Południowej i Europie Środkowej oraz na części obszaru Azji (Kaukaz, Turcja, Zachodnia Syberia, Kazachstan). 

Soliród zielny (Salicornia europaea) - jest rośliną słonolubną, która usuwa nadmiar soli przy pomocy gruczołów wydzielniczych znajdujących się na liściach i łodygach.

ZADANIE KONTROLNE:

ODP: Gatunek A, ponieważ ma niski zakres tolerancji i kiedy drastycznie zmienią się warunki może tego nie przetrwać.

Tolerancja ekologiczna a rozmieszczenie organizmów: Zróżnicowanie tolerancji ekologicznej względem różnych czynników środowiska (głównie temperatury i wilgotności) wpływa na rozmieszczenie gatunków na Ziemi. Na przykład gatunki eurytermiczne, czyli żyjące w szerokim zakresie zmienności temperatury, jak szczur wędrowny czy mucha domowa, należą do gatunków kosmopolitycznych (gr. kosmopolites - "obywatel świata"). Oznacza to, że zamieszkują większą część kuli ziemskiej. Z kolei gatunki stenotermiczne, czyli żyjące w wąskim zakresie zmienności temperatury, nie są odporne na jej wahania. Sprawia to, że ich zasięg jest ograniczony do niewielkich obszarów. Sytuacja ta dotyczy m.in. niedźwiedzi polarnych, małp czy bakterii zamieszkujących kominy termalne. Niedźwiedzie polarne dobrze funkcjonują w przedziale temperatur -34 do 0 stopni Celsjusza, natomiast powyżej 10 stopni Celsjusza dochodzi u nich do przegrzania organizmu. Większość gatunków małp należy do ciepłolubnych organizmów stenotermicznych, dlatego występują one na terenach o klimacie równikowym, gdzie temperatura nie spada poniżej 18 stopni Celsjusza i nie przekracza 50 stopni Celsjusza. Z kolei bakterie zamieszkujące kominy termalne najlepiej rozwijają się w zakresie temperatur 80-113 stopni Celsjusza. 

Formy ekologiczne roślin w zależności od dostępności wody:

Różne gatunki organizmów o podobnym zakresie tolerancji w stosunku do danego czynnika tworzą formę ekologiczną. Na przykład ze względu na zróżnicowane zakresy tolerancji roślin w stosunku do ilości wody wyróżnia się następujące formy ekologiczne roślin: hydrofity, higrofity, mezofity i kserofity. Każda z tych form posiada zespół cech morfologicznych, anatomicznych i fizjologicznych, związanych z przystosowaniem do życia w siedlisku o danym poziomie wilgotności.

Źródło: Prezentacja (Slideshare) - klik! - Przykłady hydrofitów.

1) Hydrofity - rośliny wodne: Są to głównie rośliny stale żyjące w wodzie i pobierające wodę całą powierzchnią ciała. Z tego powodu często nie wytwarzają korzeni lub mają słabo rozwinięty system korzeniowy. Mają cienkie i elastyczne łodygi, które nie stawiają oporu prądom wody, oraz cienkie i delikatne blaszki liściowe. Liście hydrofitów odznaczają się zróżnicowaną budową w zależności od tego, czy są to liście podwodne czy pływające. W łodygach i liściach roślin wodnych występuje miękisz powietrzny - aerenchyma - ułatwiający roślinom unoszenie się w wodzie. Jest on również zbiornikiem tlenu niezbędnego w oddychaniu. Tkanki przewodzące u hydrofitów są słabo wykształcone, a tkanki wzmacniające nie występują. Do roślin wodnych należą: rośliny zanurzone w wodzie (moczarka kanadyjska, rogatek, wywłócznik), rośliny o liściach pływających (rzęsa wodna, grążel żółty, grzybienie białe) oraz rośliny ziemno-wodne (babka wodna, jeżogłówka, strzałka wodna). 

Budowa anatomiczna hydrofitów na konkretnych przykładach:

Formy hydrofitów:

• Pływające: swobodnie unoszące się na powierzchni wody, np. skrętnica, rzęsa, rogatek, pływacz. 
• Przyczepione do podłoża: glony, mchy wodne, wątrobowce, grzyby.
• Korzeniące się w podłożu: hydrogeofity i hydrohemikryptofity.

Pączki odnawiające się hydrofitów zimują w wodzie. Hydrofity nie posiadają kutykuli i aparatów szparkowych, za wyjątkiem organów wystających ponad powierzchnię wody. Hydrofity posiadają przestrzenie komórkowe wypełnione powietrzem - aerenchymę. 

2) Higrofity - rośliny stanowisk wilgotnych: Są to rośliny żyjące w środowisku stale wilgotnym, niezdolne do przetrwania okresów suszy. Higrofity rosną zwykle w miejscach zacienionych. Typowe higrofity mają słabo rozwinięty system korzeniowy, delikatne łodygi oraz zwykle duże i cienkie blaszki liściowe, przystosowane do intensywnej transpiracji. Do roślin stanowisk wilgotnych należą m.in.: niecierpek pospolity, zawilec gajowy, szczawik zajęczy i rzeżucha łąkowa.

Zadanie maturalne dotyczące higrofitów --> kliknij i zobacz!

Źródło: Wikipedia. Użytkownik:
ImreKiss.

3) Mezofity - rośliny stanowisk o umiarkowanej wilgotności: Są to rośliny przystosowane do środowiska o umiarkowanej wilgotności (występują na średnio- i zmiennowilgotnych siedliskach, np. polach uprawnych, łąkach, lasach), zdolne do przetrwania krótkotrwałych okresów suszy. Mają dobrze rozwinięty system korzeniowy, a także tkanki przewodzące, mechaniczne, okrywające i miękiszowe. Ich liście posiadają aparaty szparkowe po dolnej stronie blaszki liściowej. Należą do nich np. fasola, drzewa liściaste strefy klimatu umiarkowanego (np. klon, lipa).

4) Kserofity - rośliny stanowisk suchych: Są to rośliny odporne na suszę wywołaną nie tylko brakiem wody, ale także niską temperaturą i dużym zasoleniem, utrudniającym im pobieranie wody z podłoża. Kserofity = rośliny sucholubne, przystosowane do życia w suchych miejscach, np. stepie, pustyni, półpustyni, wydmach, na piasku, w skale, itd. 

Źródło: http://www.starrenvironmental.com/ - Colletia exserta,
przedstawiciel sklerofitów.

• Sklerofity (Sklerofity = Suchorośla; wytwarzają w komórkach dużą siłę ssącą -> skleros = twardy; Sklerofity redukują powierzchnię liści, a nieraz są ich całkowicie pozbawione - wówczas funkcję liści pełni łodyga) - te rośliny przystosowane są do przetrwania długich okresów suszy dzięki możliwości silnego ograniczenia transpiracji. Mogą występować na obszarach o nieregularnych opadach. Mają dobrze rozwinięty system korzeniowy, sięgający daleko w głąb ziemi, oraz małe, twarde, skórzaste liście i sztywne łodygi, które u gatunków o skrajnie zredukowanych blaszkach liściowych przejmują funkcje fotosyntetyczne. Kserofitami są m.in. olender, eukaliptus, akacja i wrzos. W przeciwieństwie do sukulentów nie gromadzą wody. Są przez to twarde (skleros). Pobierają za to ogromne ilości wody swym rozbudowanym systemem korzeniowym. Przykłady: Wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris) i Oleander pospolity (Nerium oleander). 

Źródło: Wikipedia Commons - Kaktusy - przedstawiciele
sukulentów.

• Sukulenty (łac. Succulentus - soczysty) - są to rośliny przystosowane do przetrwania długich okresów suszy dzięki możliwości magazynowania wody. Odnawianie zapasów wody odbywa się u nich w czasie krótkotrwałych, ale stosunkowo regularnych i obfitych opadów. Rośliny te mają słabo rozwinięty system korzeniowy, rozgałęziający się zwykle w powierzchniowej warstwie gleby. Niektóre gatunki mają liście grube i mięsiste, służące do magazynowania wody. Inne gatunki mają liście przekształcone w ciernie lub częściowo albo całkowicie zredukowane. Gatunki te gromadzą wodę w łodygach. Do sukulentów należą: sukulenty łodygowe (wilczomlecz, kaktus, np. karnegia), sukulenty liściowe (agawa, aloes, rojnik, rozchodnik). Wśród sukulentów dominują rośliny dwuliścienne, zwykle rośliny zielne, a rzadko drzewa. Wielu ich przedstawicieli ma zastosowanie jako rośliny ozdobne, np. rojniki. Przykłady sukulentów: Karnegia olbrzymia (Carnegiea gigantea), Rojnik murowy (Sempervivum tectorum).

Gatunki wskaźnikowe: Wiedza na temat wymagań gatunków względem czynników środowiska i zakresu tolerancji w odniesieniu do każdego z tych czynników ma praktyczne zastosowanie w ochronie środowiska. Szczególne znaczenie mają stenobionty - gatunki o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej. Wykorzystuje się je jako gatunki wskaźnikowe - bioindykatory. Bioindykatorem jest gatunek wrażliwy na zmiany środowiska, o dobrze znanych wymaganiach ekologicznych, którego obecność lub brak wskazuje na dane warunki środowiska. Gatunki wskaźnikowe stosuje się w bioindykacji, czyli diagnozowaniu stanu środowiska (powietrza, wody i gleby) na podstawie występujących w nim organizmów. Bioindykacja opiera się przede wszystkim na analizie składu gatunkowego i liczebności organizmów o zmiennym zakresie tolerancji względem określonych czynników środowiska. 

Do gatunków wskaźnikowych należą np. porosty nadrzewne, które są wrażliwe na skażenie powietrza tlenkami siarki. Mogą być one także innymi substancjami, m.in. tlenkami azotu, ozonem, fluorem lub związkami metali ciężkich. Skład gatunkowy porostów oraz rozmiary i wygląd ich plech pozwalają określić stopień zanieczyszczenia atmosfery.

Porosty jako gatunki wskaźnikowe: Skala porostowa wprowadzona została dopiero w 1990r. przez J. Kiszkę i zmodernizowana w 2001r. Otóż na podstawie obecności określonych gatunków porostów nadrzewnych na danym obszarze można ocenić stopień zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego tlenkiem siarki (IV) - SO2. W tym celu stosuje się skalę porostową. W skali tej wyróżnia się siedem stref porostowych, czyli obszarów, na których przy określonym stężeniu SO2  w powietrzu atmosferycznym występują porosty o danym typie plechy. Porosty są uszeregowane zgodnie z ich wzrastającą wrażliwością na SO2.

Bioindykatory stosowane w ocenie stanu czystości wód: Bioindykatory stosuje się również do oceny stanu czystości wód. Najczęściej jako organizmy testowe bierze się pod uwagę określone gatunki zwierząt (głównie ryb i stawonogów, w tym owadów, np. larw chruścików), ale również roślin, przedstawicieli Protista, a nawet bakterii.Skład gatunkowy organizmów wskaźnikowych różniących się tolerancją wobec różnych rodzajów zanieczyszczeń dostarcza informacji na temat jakości wód. Na przykład występowanie pstrąga potokowego świadczy o wysokim stopniu czystości wody. 
Żeby dowiedzieć się dużo na temat organizmów stosowanych w biomonitoringu stanu wody koniecznie zajrzyj tu ---> Encyklopedia wodnych organizmów wskaźnikowych !!!

Pstrąg potokowy (Salmo trutta morpha fario) - zamieszkuje głównie górne odcinki rzek o bystrym prądzie, kamienistym lub żwirowym dnie oraz czystej, chłodnej, dobrze natlenionej wodzie.

Źródło: Duane Raver, U.S. Fish and Wildlife Service - Pstrąg potokowy.

W Polsce liczny na południu i północy kraju. Występuje w górskich potokach Beskidów, Tatr, Sudetów, Jury Krakowsko-Częstochowskiej, także w rzekach Dolnego Śląska, Pomorza Zachodniego i Środkowego, na Warmii i Mazurach, w dopływach Warty. Poza Polską w naturalny sposób występuje w całej niemal Europie oraz północnej Afryce i nielicznie w Azji. Sztucznie rozprzestrzeniony na wszystkie kontynenty oprócz Antarktydy. Żyje w zimnych, dobrze natlenionych i dzikich (nieuregulowanych) rzekach – głównie górskich.

Larwy owadów z rzędu chruścików (Trichoptera) - są wykorzystywane jako bioindykatory do badania stanu czystości rzek i jezior.

Źródło: https://www.wlin.pl/rola-wody/biologiczna-ocena-czystosci-wod/encyklopedia-wodnych-organizmow-wskaznikowych/chrusciki-trichoptera/

Larwy osiągają wielkość 2-40 mm, domki mogą być nieco większe (do 6 cm). Głowa jest dobrze wykształcona i sklerotyzowana z dobrze rozwiniętym aparatem gębowym. Na głowie obecne są zredukowane czułki. Odnóża są dobrze wykształcone. Poza trzema parami odnóży tułowiowych obecna jest także para odnóży analnych. 

Chruściki zwracają uwagę ciekawym zachowaniem – larwy budują norki i przenośne domki. Używają do tego części roślin wodnych, nasion, ziarenek piasku i kamyków lub muszli mięczaków, spajanych przędzą jedwabną. Często w strukturę domków wbudowywane są nawet żywe ślimaki. Sposób, w jaki tworzone są domki, oraz materiał do tego użyty często jest charakterystyczny dla określonego rodzaju a nawet gatunku chruścików.

Ze względu na behawior budowlany larw, można wyróżnić pięć grup chruścików:

• larwy, które nie budują żadnych konstrukcji, dopiero ostatnie stadium buduje domek poczwarkowy (należą tu aktywni drapieżcy z rodziny Rhyacophilidae)
• larwy, które początkowo obywają się bez żadnych konstrukcji i prowadzą wolny tryb życia, a dopiero budują przenośny domek w ostatnim lub przedostatnim stadium larwalnym (Hydroptilidae)
• larwy, które budują przytwierdzone do podłoża dwusymetryczne schronienia (domki), przypominające skorupę żółwia (Glossosomatidae)
• larwy, które budują norki połączone z sieciami łownymi (np. Hydropsychidae, Philopotamidae, Polycentropodidae)
• najbardziej znane larwy, które budują przenośne domki, najczęściej cylindryczne w przekroju (np. Limnephilidae, Leptoceridae, Goeridae, Phryganeidae).

Więcej informacji na temat Chruścików w ogóle (a nie tylko larw) znajdziesz: tutaj!. 

Ciekawostka:

Bibliografia i źródła:

1. Podręcznik "Biologia na czasie 3" - F. Dubert, M. Jurgowiak, M. Marko-Worłowska, W. Zamachowski. Numer ewidencyjny w wykazie MEN: 564/3/2014.
2. Jerzy Modrzyński (na podstawie: Szymański S. (2000): Ekologiczne podstawy hodowli lasu. PWN, Warszawa)
3. Encyklopedia leśna: www.encyklopedialesna.pl, 
4. Odum E. P. (1982): Podstawy ekologii. PWRiL, Warszawa.;
5. Szymański S. (2000): Ekologiczne podstawy hodowli lasu. PWN, Warszawa.;
6. Mackenzie A., Ball A.S., Virdee S.R. (2005): Ekologia. Krótkie wykłady. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.;